Czekają nas zmiany

Obowiązujące obecnie w Polsce przepisy około turystyczne należą do najbardziej restrykcyjnych w świecie, są sprzeczne z artykułem 59 i 60 Traktatu Rzymskiego i orzeczeniem unijnego Trybunału Sprawiedliwości z powodu ograniczania swobodnego świadczenia usług turystycznych i działalności w zakresie wolnych zawodów. Według tych przepisów organizator turystyki jest obowiązany, w obsłudze grupy turystów, do zapewnienia udziału m.in. przewodnika miejskiego - na obszarze 10 głównych miast Polski i na niektórych terenach podmiejskich, przewodnika terenowego w parkach narodowych, parkach krajobrazowych i rezerwatach przyrody dopuszczonych do ruchu turystycznego, przewodnika górskiego - na obszarach górskich, obejmujących niemal całą południową część Polski itp.[1]

Szczególne ograniczenia obowiązują w polskich górach. Wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1000 m n.p.m., mogą prowadzić tylko górscy przewodnicy turystyczni.[2] Przewodnikiem turystycznym, w rozumieniu polskiego prawa, może być tylko osoba posiadająca określone ustawą i rozporządzeniami do niej, polskie uprawnienia państwowe na dany teren. Nie zastosowanie się do tych przepisów zagrożone jest karą ograniczenia wolności lub grzywny.[3] Ograniczenie to obejmuje większość terenów polskich gór i uderza zwłaszcza w działalność społeczną prowadzoną przez stowarzyszenia zajmujące się programowo turystyką wędrówkową jak m.in. PTTK, PTT, PTSM, ZHP i inne.

Na tą nietolerancję i nierównoprawne traktowanie skarżą się nie tylko polscy organizatorzy turystyki, ale również cudzoziemcy organizujący wycieczki do Polski. Oto co na ten temat sądzą czescy przewodnicy (fragment listu prezesa AP ČR do ministra pro místní rozvoj vlády ČR z dnia 21. października 2004 roku w tłumaczeniu): "U nas niestety zgodnie z istniejącymi warunkami jest na przykład każdy przewodnik górski z polskiej strony Karkonoszy dopuszczony w ramach organizacji wolnego ruchu usług udzielać fachowych informacji na Zamku w Pradze czy Czeskim Krumlovie. Odwrotnie czeski przewodnik oprowadzający wycieczkę za granicą nie jest na większości terenów uprawniony udzielać fachowo informacji z powodu wymogu posiadania miejscowych uprawnień zawodowych. To prowadzi do nierównoprawnych warunków konkurencyjności gospodarczej dla czeskich przewodników."[4]

Pod koniec lat 80-tych Francja, a także Grecja i Niemcy zostały zaskarżone do unijnego Trybunału Sprawiedliwości w związku z funkcjonowaniem u nich przepisów ograniczających swobody w ruchu turystycznym i nakładania na biura podróży obowiązku zapewnienia grupie turystycznej na ich terenie (chociaż nie na całym terytorium) przewodnika (we Francji zwanego: "guide interprete") lub innej osoby kompetentnej, oprowadzającej w miejscach publicznych, muzeach i w zabytkach.[5]

Trybunał uznał, że ich wewnętrzne regulacje działalności przewodników są sprzeczne z postanowieniami Traktatu Rzymskiego. Niemniej Trybunał zaakceptował dopuszczalność ograniczenia prawa do prowadzenia grup "z powodu wyższego interesu". Za taki uznał konieczność waloryzacji dziedzictwa kulturowego i przekazywania rzetelnej informacji.

Skutkiem tego Francja zmieniła zasady oprowadzania grup turystycznych, precyzując w ustawie z 1992 roku kto może oprowadzać grupy po zabytkach i muzeach. "Osoby fizyczne lub prawne podlegające obowiązkowi koncesji turystycznej muszą korzystać z usług kwalifikowanych osób (określonych w odrębnych przepisach) do oprowadzania z komentarzem w muzeach i obiektach historycznych".[6] Jednocześnie ustawa ogranicza obowiązek zatrudniania przewodników tylko do wizyt w muzeach i obiektach historycznych zgodnie z interpretacją Trybunału Sprawiedliwości. Oznacza to, że na drogach publicznych, w miastach, na terenie otwartym dopuszcza się oprowadzanie turystów bez stosownych uprawnień.

Polska - jako członek Unii Europejskiej - też będzie musiała zastosować się do orzeczenia unijnego Trybunału Sprawiedliwości, z którego wynika, że takie regulacje działalności przewodników, jakie mamy w Polsce, są sprzeczne zapisami Traktatu Rzymskiego, więc przepisy będą musiały zostać zmienione. Trwają obecnie prace nad nowelizacją kilku ustaw i rozporządzeń. Konsekwencja tych zmian to:

- ograniczenie obowiązku zatrudniania przrwodników tylko do wizyt w muzeach i obiektach historycznych,

- poza obiektami zamkniętymi, na drogach publicznych, w miastach, na terenie otwartym będzie dopuszczona możliwość prowadzenia turystów bez zawodowej licencji przewodnika turystycznego,

- uznanie wewnętrznych uprawnień kadry organizacji społecznych programowo zajmujących się organizowaniem i prowadzeniem niezarobkowo edukacji w zakresie krajoznawstwa i turystyki, za w pełni legalne.

W tej sytuacji osoby, które prowadzą grupy turystyczne bez państwowych uprawnień zawodowych, będą mogły to robić całkowicie legalnie. I to nie tylko organizatorzy turystyki w takich stowarzyszeniach jak m.in. PTTK, PTT czy ZHP, ale każdy, komu grupa powierzy kierownictwo wycieczki.

Ustawy i rozporządzenia do nich będą musiały oprzeć się bowiem na założeniu, że turyści, czy to indywidualni, czy też zorganizowani, działać powinni na własną odpowiedzialność, albowiem są ludźmi dorosłymi, nie przedszkolakami i są w stanie sami zachować odpowiednie środki ostrożności i realizować program zwiedzania.

Tak więc powinniśmy oczekiwać od ustawodawców dania ludziom prawa wolnego wyboru angażowania zawodowego przewodnika na drogach publicznych, w miastach i na obszarach otwartych - według uznania, czyli tylko kiedy organizator wyprawy zadecyduje, że jest on naprawdę niezbędny oraz dopuszczenie możliwości prowadzenia grup turystów przez osoby bez specjalnych zawodowych uprawnień państwowych.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1) patrz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek.

2) załącznik nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne.

3) Kodeks wykroczeń, art. 60(1) (67) § 4. (69) Kto: 1) wykonuje bez wymaganych uprawnień zadania przewodnika turystycznego (...) - podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

4) tekst w oryginale: U nás bohužel za stávajících podmínek je například každý horský průvodce z polské strany Krkonoš způsobilý v režimu volného pohybu služeb podávat odborný výklad na Pražském hradě či po Českém Krumlově. Naopak český průvodce doprovázející zájezd v zahraničí není ve většině zemí oprávněný podávat odborný výklad z důvodu požadavku místní odborné způsobilosti. To vede k nerovnoprávným podmínkám hospodářské soutěže pro české průvodce.

5) za Py P., Droit du tourisme, wyd. Dalloz, Paris, 2002, str.154-155.

6) ustawa nr.92-645 z dn. 13.07.1992 o warunkach prowadzenia działalności związanej z organizacją i sprzedażą podróży i pobytów. Rozporządzenie Ministra Wyposażenia, Transportu i Turystyki nr.94-490 z dn. 15.06.1994.

Lech Rugała