Pierwszy taki przewodnik kulinarny

Na rynku wydawniczym pojawił się pierwszy w skali województwa przewodnik kulinarno-turystyczny po Podkarpackiem, zawierający także pełny katalog produktów tradycyjnych. "Podkarpackie smaki", bo taki tytuł nosi, to kolejna "kulinarna" publikacja Stowarzyszenia "Pro Carpathia", jednak pierwsza opracowana na tak dużą skalę.

- Dziedzictwo kulinarne jest istotnym elementem budowy marki turystycznej każdego państwa, czy też regionu. Przy wyborze celu podróży, dobra i oryginalna kuchnia często staje się jednym z decydujących argumentów. Nie ściągniemy "turystów kulinarnych" do naszego województwa wyrafinowaną kuchnią typu francuskiego czy egzotyczną, jak np. pełną przypraw hinduską. Wytrawnych globtroterów możemy zachęcić do przyjazdu wielowiekową tradycją lokalnych potraw, spożywanych w niedużych, "klimatycznych" gospodach, karczmach, zajazdach, gościńcach lub szynkach. Możemy ich zaprosić także na posiłek "u miejscowych", czyli w agroturystyce. Na posiłek z lokalnych produktów, przygotowywany przez gospodynie z przepisów zapamiętanych od mamy i babci - wyjaśnia Krzysztof Zieliński, autor opracowania.

Trzeba przyznać, że książka "Podkarpackich smaków" to iście benedyktyńska praca. W przewodniku opisano aż 106 obiektów gastronomicznych oraz 111 podkarpackich produktów tradycyjnych, a całość zilustrowano blisko 400 zdjęciami. Dla przejrzystości informacje pogrupowano w trzech obszarach regionalnych: Bieszczady i Beskid Niski, Pogórza oraz Nizina Kolbuszowska i Roztocze.

Bieszczady i Beskid Niski to oczywiście kuchnia Łemków i Bojków. Ze względu na trudne warunki górskiego klimatu bogata opierająca się najczęściej na wyrobach mlecznych, potrawach ziemniaczanych, różnych gatunków kasz, czy też na zbiorach z łąk i lasów. W kuchni były więc hreczanyki, knysze, kugiel, krężałki, hałuszki, małdrzyki czy szabanka. Dziś tych specjałów można zakosztować odwiedzając niektóre beskidzkie gospodarstwa agroturystyczne, zajazdy i karczmy. Wybrane przez autora obiekty ułożono są w kolejności alfabetycznej, krótki ich opis uzupełniono krótkim spisem serwowanych dań kuchni tradycyjnej i regionalnej.

Podobną formę przyjęto także w przybliżaniu kulinarnego dziedzictwa Pogórzy. Ta najniżej położona część polskich Karpat była zamieszkana przez potomków osadników polskich i niemieckich oraz ludności ruskiej. W ciągu wielu pokoleń te grupy etniczne wzajemnie się przenikały, co widać także w ówczesnej kuchni. W ich codziennym pożywieniu dominowały potrawy pochodzenia roślinnego, których dostarczało gospodarstwo i las. Na stołach królowały potrawy mączne i kasze. Popularna była kasza jaglana z prosa, giermuszka robiona na mące żytniej lub jęczmiennej, prażuch przygotowywany z pszennych otrąb, stokfist czyli fasola ze śliwkami. W publikacji szczególny nacisk położono na punkty gastronomiczne, w których i dziś można zakosztować dań ze stuletnim rodowodem.

W trzeciej części przewodnika poznać można specjały Niziny Kolbuszowskiej i Roztocza. Teren ten od stuleci nie był dla mieszkańców łaskawy. Trudne warunki komunikacji, słaba sieć dróg i zwartość kompleksów leśnych sprawiły, iż był to mocno zamknięty na obce wpływy rejon. Zamieszkiwali go chłopi żyjący z rolnictwa i bogactw leśnych, którzy uzupełniali swoją dietę owocami leśnymi, grzybami, a także miodem. Dziś w restauracjach i zajazdach skosztować można m.in. pampuchy, podpłomyki, żurek po staropolsku z jajkiem, swojską kiełbasą i wiele potraw z grzybów. Wybierając się w kulinarną podróż do tej części województwa podkarpackiego nie sposób też ominąć te miejsca, które oferują staropolskie dania dworskiej kuchni obfitujące m.in. w dziczyznę.

Cenne informacje zawarte w "Podkarpackich smakach" wcale na tym się nie kończą. Kulinarne kompendium wiedzy wzbogacono o szereg ciekawostek historycznych, etnograficznych, jak i turystycznych. Czytelnicy otrzymują zatem gotową ściągawkę, dzięki której wiedzą nie tylko gdzie i co dobrze zjeść, ale również co zwiedzać i czym się zainteresować odwiedzając Podkarpackie. Zamieszczone zostały przydatne dla turystów dane teleadresowe punktów informacji turystycznych, a także polecane strony internetowe o atrakcjach turystyczno-przyrodniczych województwa i poszczególnych jego obszarów. Po raz pierwszy na taka skalę zebrano także informacje o najważniejszych imprezach związanych z regionalnymi i tradycyjnymi potrawami, tworząc kalendarium na terenie województwa podkarpackiego na 2013 r.

Ważnym elementem przewodnika jest także prezentacja wszystkich podkarpackich producentów, którzy zarejestrowali swoje produkty na krajowej Liście Produktów Tradycyjnych. Na Listę wpisywany jest produkt, którego jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji oraz jest on elementem tożsamości kulturowej regionu, z którego pochodzi. Podkarpacie może się poszczycić aż 111 tego typu produktami i w skali kraju zajmuje z tą liczbą trzecie miejsce.

- Przygotowany przewodnik jest pierwszym w tej skali przedsięwzięciem, który ma za zadanie z jednej strony promować miejsca gdzie można kupić tradycyjne specjały, z drugiej zaś zachęcić dystrybutorów żywności - np. regionalne sieci spożywcze, punkty gastronomiczne, których menu oparte jest na regionalnej tradycji kulinarnej do szukania nowych pomysłów na wzbogacanie swojej oferty. Ten pełny katalog z bazą adresową może pomóc w ożywieniu regionalnych tradycji kulinarnych i upowszechnieniu lokalnych potraw tradycyjnych. Dzięki niemu turyści odwiedzający Podkarpackie będą mogli poznać tradycyjne "smaki" regionu, który zwiedzają. Będzie przewodnikiem, który - dzięki zestawowi informacji o karczmach, oberżach, zajazdach, szynkach i gościńcach - pomoże im szukać najcenniejszych miejsc naszej kulinarnej tradycji - podkreśla Krzysztof Staszewski, prezes Stowarzyszenia "Pro Carpathia", który wraz z Krzysztofem Zielińskim jest także autorem koncepcji przewodnika