Aby przewozić pasażerów trzeba spełniać wiele warunków

Aby zajmować się przewozem osób nie wystarczy być tylko właścicielem samochodu. Dodatkowo trzeba spełnić wiele często skomplikowanych przepisów o transporcie drogowym. Najwięcej problemów jest, gdy firma zajmuje się przewozem osób w celach zarobkowych.

W przypadku, gdy przedsiębiorca używa pojazdów, które przewożą osoby wyłącznie na własne potrzeby, również musi stosować się do przepisów transportu drogowego. Bardzo często niezbędne jest zaświadczenie o przewozach na użytek własny.

Jeżeli w firmie jest samochód osobowy lub bus do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą z przeznaczeniem wyłącznie na potrzeby własne nie trzeba stosować przepisów ustawy o transporcie drogowym. Jednak nie oznacza to pełnej swobody przedsiębiorcy. Wobec zatrudnianych kierowców musi stosować przepisy o czasie pracy kierowców. Musi także pamiętać, że nie może przewozić nikogo odpłatnie. Natomiast, według wyjaśnień Inspekcji Transportu Drogowego nie musi etatowo zatrudniać kierowców, którzy prowadzą takie pojazdy. Może im to tylko zlecić.

Jeżeli samochód przeznaczony jest do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, wówczas przedsiębiorca musi posiadać zaświadczenie o przewozach na użytek własny. Zaświadczenia takie wydawane są na nie więcej niż 5 lat. Przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłaszania na piśmie zmian danych w ciągu 14 dni.

W ustawie o transporcie drogowym (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 204, poz. 2088 ze zm.; w skrócie: ustawa o transporcie) określono warunki, które są niezbędne, aby uznać, że przedsiębiorca prowadzi przewozy na użytek własny.

Zgodnie z ustawową definicją, przewozem osób na potrzeby własne jest każdy przejazd pojazdu, który przeznaczony jest do nieodpłatnego przewozu osób i wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo do jego działalności gospodarczej. Nie ma znaczenia, czy przewóz odbywa się z pasażerami, czy bez nich.

Dodatkowo spełnione muszą być warunki:
- samochody muszą być prowadzone przez przedsiębiorcę lub jego pracowników;
- przedsiębiorca musi mieć tytuł prawny do dysponowania pojazdami;
- celem przejazdu musi być przewóz osób na potrzeby firmy albo przewóz pracowników i ich rodzin.

Przedsiębiorcy, którzy przewożą osoby wyłącznie w kraju muszą posiadać zaświadczenie na krajowy niezarobkowy przewóz drogowy osób. Natomiast przy przewozach zagranicznych wymagane jest zaświadczenie na międzynarodowe niezarobkowe przewozy drogowe osób.
Na podstawie międzynarodowego zaświadczenia można również przewozić niezarobkowo osoby na terenie kraju.

Ważne jest, aby przewoźnicy posiadali oprócz zaświadczeń, również wypisy z nich. Wypis trzeba wozić w każdym z pojazdów, który jest zgłoszony do zaświadczenia.

O wydanie zaświadczenia krajowego przedsiębiorca musi wystąpić do starosty. Natomiast zaświadczenie międzynarodowe wydaje w imieniu ministra transportu Biuro Obsługi Transportu Międzynarodowego.

Jeżeli przewozy na potrzeby własne, które wymagają zezwolenia są wykonywane niezgodnie z nim, wówczas minister infrastruktury ma prawo odmówić wydania nowego zaświadczenia przez 3 lata.

Przy międzynarodowych niezarobkowych przewozach osób konieczne jest spełnienie dodatkowych wymagań. Przedsiębiorca, który przekracza polską granicę musi posiadać formularz jazdy, a przy wyjazdach do wybranych krajów również odpowiednie zezwolenie. W formularzu jazdy muszą znaleźć się dane dotyczące przedsiębiorcy oraz pojazdu, miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróży, a także imienna lista przewożonych osób.

O zaświadczenie nie muszą ubiegać się ci, którzy nie są przedsiębiorcami. Dotyczy to także rolników, którzy zajmują się uprawami rolnymi oraz chowem i hodowlą zwierząt, ogrodnictwem, warzywnictwem, leśnictwem i rybactwem śródlądowym i podlegają ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Przy nieodpłatnych przewozach osób muszą uważać osoby, które prowadzą usługi turystyczne. Należy pamiętać, że przewozy w ramach usług turystycznych nie są uznawane za przewozy na użytek własny, nawet wówczas gdy przedsiębiorca wlicza je w cenę. Oznacza to, że przedsiębiorcy zawsze muszą posiadać licencję, zezwolenie oraz certyfikat kompetencji zawodowych.

Przy prowadzeniu zarobkowych przewozów osób nie ma znaczenia wielkość pojazdu. Licencję muszą posiadać zarówno ci, którzy dysponują samochodami osobowymi, jak i kilkudziesięcioosobowymi autokarami.

Aby założyć firmę, która zajmuje się przewozem osób trzeba spełniać kilka warunków:
- przynajmniej jedna z osób z zarządu firmy musi posiadać certyfikat kompetencji zawodowych;
- na każdy samochód musi być założone odpowiednie zabezpieczenie;
- kierowcy muszą posiadać właściwe kwalifikacje.

Przewoźnicy osób muszą uzyskać krajowe lub międzynarodowe licencje na przewóz osób. Aby otrzymać licencję, przynajmniej jedna osoba z zarządu firmy musi posiadać certyfikat kompetencji zawodowych. Certyfikaty takie wydaje Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie (www.its.home.pl). Natomiast szkolenia i egzaminy odbywają się w różnych miejscach w całym kraju.

Egzamin na certyfikat kompetencji zawodowych wcale nie jest łatwy. Przy ubieganiu się o dokument na przewozy osób trzeba znać zagadnienia związane z prawem przewozowym oraz z kodeksem cywilnym, w tym: umowy, reklamacje, ubezpieczenia, odszkodowania i gwarancje. Licencje nie zostaną wydane bez znajomości prawa handlowego, łącznie z procedurami związanymi z upadłością firmy, prawa finansowego, w tym podatki, opłaty drogowe i szeroko pojęte kredyty, a także gwarancje, zastawy, poręczenia i leasing. Niezbędna jest także znajomość organizacji oraz zarządzania firmą, w tym spraw związanych z rachunkowością, bilansem i wdrażaniem nowoczesnych systemów zarządzania, a także negocjacjami handlowymi. Kandydat, który stara się o certyfikat musi także wykazać się znajomością przepisów branżowych.

Przedsiębiorcy oraz członkowie zarządów przygotowują się do uzyskania certyfikatów poprzez uczestnictwo na specjalnych kursach. Ich koszt waha się od 700 zł do ponad 1000 zł.

Szczegółowo co trzeba wiedzieć, aby zdać egzamin mówi rozporządzenie dotyczące uzyskiwania certyfikatów kompetencji zawodowych w transporcie drogowym (DzU z 2003 r. nr 176, poz. 1720).

Aby uzyskać licencję trzeba spełniać wymagania dotyczące certyfikatu oraz posiadać zabezpieczenie finansowe i nie być karanym.

Licencje na przewozy krajowe osób wydaje starosta właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorcy, natomiast na międzynarodowe minister infrastruktury, który upoważnił do tego Biuro Obsługi Transportu Międzynarodowego.

Licencji na międzynarodowy przewóz osób autobusem udziela się maksymalnie na 5 lat. Wynika to z przepisów unijnych. Natomiast, jeżeli jest to pojazd mniejszy, posiadający nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą wówczas licencji udziela się na okres od 2 do 50 lat.

Na krajowy przewóz osób udzielana jest licencja również na okres od 2 do 50 lat..

Autobus według kodeksu drogowego (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.) to pojazd samochodowy, który konstrukcyjnie został przeznaczony do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Licencja na przewóz osób nie uprawnia do przewozów taksówką. Aby wykonywać takie przewozy trzeba mieć odrębną licencję. Licencja na taksówkę również nie upoważnia do przewozów osób innymi pojazdami niż taksówki.

Jeżeli przedsiębiorca zamierza uruchomić linię autobusową, czyli według ustawy o transporcie prowadzić linię regularną sama licencja na przewóz osób nie jest wystarczająca. Jednak jest niezbędna do uzyskania zezwolenia na tego typu przewozy.

Aby dostać tego typu zezwolenie, trzeba prowadzić działalność zgodnie z zasadami, które określa art. 18b ustawy o transporcie. Według niego:
- autobusy muszą spełniać odpowiednie wymagania techniczne;
- rozkład jazdy musi być dostępny na wszystkich wymienionych w nim przystankach oraz dworcach autobusowych; w rozkładzie muszą znaleźć się informacje o siedzibie przewoźnika oraz numerze telefonu;
- opłaty za przejazd muszą być pobierane według cennika, a pasażer zgodnie z przepisami o kasach fiskalnych musi otrzymać bilet;
- cennik musi znajdować się w każdym autobusie oraz w kasach dworcowych; muszą znajdować się w nim także ceny biletów ulgowych, które określane są między innymi na podstawie ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (DzU z 2002 r. nr 175, poz. 1440 ze zm.).

Osobom, które prowadzą linie autobusowe nie wolno między innymi:
- używać innych pojazdów niż autobusy, czyli nie mogą przewozić osób busami, które zabierają do 9 osób łącznie z kierowcą;
- zabierać oraz wysadzać pasażerów poza przystankami, które są określone w rozkładzie.

Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć wiele dokumentów, między innymi:
- wykaz pojazdów wraz z określeniem liczby miejsc, którymi chce wykonywać przewozy;
- schemat połączeń oraz proponowany rozkład jazdy;
- cennik;
- potwierdzenie uzgodnienia zasad dotyczących korzystania z przystanków z ich właścicielami bądź zarządzającymi.

Jeszcze więcej wymagań muszą spełnić przedsiębiorcy, którzy zamierzają prowadzić międzynarodową linię regularną. Wówczas niezbędny jest również harmonogram czasu pracy oraz odpoczynku kierowców.

Dodatkowo wydanie lub zmiana zezwolenia na linie o długości do 100 km powinny być poprzedzone analizą rynkowej sytuacji w zakresie przewozu osób. Jest to bardzo ważne, szczególnie gdy chodzi o zwiększenie liczby kursów lub zmianę godzin odjazdów.

W przypadku, gdy trasa autobusu biegnie wyłącznie w kraju, zezwolenia na przewozy regularne wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, starosta, marszałek województwa. Natomiast w przypadku tras międzynarodowych minister transportu.

Zezwolenie wydawane jest maksymalnie na pięć lat. Po upływie tego okresu jest przedłużane pod warunkiem, że przewoźnik nie przekroczył swoich uprawnień. Natomiast wszystkie zmiany powinny być zgłaszane w ciągu 14 dni od ich powstania. Przy niektórych niezbędna jest również zmiana zezwolenia.

Gdy przedsiębiorca złoży wszystkie wymagane dokumenty oraz spełni niezbędne warunki musi liczyć się z możliwością uzyskania odmowy starosty lub marszałka województwa na podstawie art. 22a ustawy o transporcie.

Przedsiębiorca nie uzyska zezwolenia, gdy pojazdy, które pozostają w jego dyspozycji nie są w stanie obsłużyć proponowanego przedsięwzięcia. Odmowę może uzyskać również, gdy:
- projektowana linia może zagrażać już istniejącym liniom obsługiwanym przez więcej niż jednego przewoźnika;
- projektowana linia może zagrażać rentowności porównywalnych usług kolejowych;
- przewoźnik, z przyczyn zależnych od niego, nie wykonuje przynajmniej przez 7 dni przewozów na innych obsługiwanych przez siebie liniach;
- przewoźnik nie przestrzega warunków, które określone są w wydanym pozwoleniu lub wykonuje przewozy niezgodnie z pozwoleniem.

Kandydaci na taksówkarzy nie muszą spełniać wszystkich warunków z ustawy o transporcie drogowym, ale wcale nie oznacza to, że łatwiej zostać taksówkarzem niż przewoźnikiem osób. Liczba taksówkowych licencji w poszczególnych miastach i gminach jest ograniczona. Dlatego też nie wszyscy kierowcy mogą ją otrzymać. Gminy określają liczbę licencji, które mogą wydać w danym roku do końca listopada poprzedniego roku. W celu określenia ich ilości zasięgają opinii organizacji, które zrzeszają taksówkarzy oraz organizacji, które chronią prawa konsumenta.

Prostsze jest natomiast szkolenie taksówkarzy. Dotyczy one głównie: wiedzy praktycznej, w tym najważniejsze przepisy prawa dotyczące transportu drogowego, ruchu drogowego, prawa przewozowego, taksometrów, podatków dla taksówek, przepisów lokalnych, w tym ceny i oznakowanie taksówek, topografii terenu, wybranych zagadnień BHP, kodeksu pracy oraz postępowania w razie kontroli. Cały kurs trwa 28 godzin. Szkolenie zakończone jest egzaminem zdawanym przed komisją powołaną przez starostę.

Licencja jest wydawana na teren danej gminy, gmin sąsiadujących lub miasta. Jeżeli taksówkarz ma licencję na konkretną gminę, to w jej granicach może wykonywać przewozy bez przeszkód. Natomiast w innym terenie musi liczyć się z ograniczeniami. Może zawozić pasażerów do innego miasta lub w drodze powrotnej zabierać pasażerów. Może także wykonać przewozy poza swoim obszarem, gdy otrzyma takie zlecenie. Jednak nie wolno mu oczekiwać na postoju taksówek na nowych klientów.

Przedsiębiorcy, którzy posiadają licencje na krajowy lub międzynarodowy przewóz osób, ale nie na taksówkę nie mogą działać jako taksówki. Dlatego też nie wolno im:
- umieszczać i używać w samochodzie taksometru:
- umieszczać na dachu lamp lub innych urządzeń technicznych;
- umieszczać na pojeździe oznaczeń z nazwą, adresem i telefonem przedsiębiorcy.

Tego typu obostrzenia są wynikiem nagminnego podszywania się przedsiębiorców, którzy prowadzą zarobkowo samochody osobowe pod taksówki. Wówczas pseudotaksówkarze zamiast podświetlanego napisu "taxi" umieszczali np.: "taki" lub inny o podobnym brzmieniu. Czasami instalowali też nielegalizowane taksometry oraz żądali wyższych stawek niż wynikałoby to ze wskazań legalnych urządzeń. Na takich przewoźników skarżyli się legalni taksówkarze oraz klienci.

Ustawa o transporcie drogowym określa również wymagania wobec kierowców, którzy zajmują się transportem drogowym osób. Muszą oni między innymi:
- mieć ukończone 21 lat;
- posiadać prawo jazdy;
- ukończyć kurs dokształcający dla kierowców pojazdów przeznaczonych do przewozu osób, które prowadzą wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego;
- przechodzić obowiązkowe badania lekarskie i psychologiczne.

Przewoźnicy, którzy zatrudniają kierowców mają obowiązek:
- wysyłać ich na badania lekarskie i psychologiczne oraz płacić za nie;
- przez cały okres zatrudnienia kierowcy przechowywać orzeczenia lekarskie oraz zaświadczenia o ukończeniu przez nich kursów dokształcających;
- prowadzić dokumentację dotyczącą czasu pracy kierowcy;
- wystawić kierowcy zaświadczenie, że jest on u niego zatrudniony oraz spełnia przy tym wszystkie wymogi ustawowe.

Kierowca musi podczas wykonywania transportu posiadać takie zaświadczenie oraz okazywać je podczas kontroli. Takie same przepisy dotyczą przedsiębiorców, którzy sami są kierowcami.

Za przejazdy autobusami po krajowych drogach należy uiszczać opłatę, czyli wykupić tzw. winietę. Dotyczy to przewozów na użytek własny, a także zarobkowych.

Do zeszłego roku obowiązek opłaty ciążył tylko na autobusach o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony. Obecnie dotyczy wszystkich autobusów, czyli pojazdów, które zabierają więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Po drogach wojewódzkich, gminnych i lokalnych można jeździć bez winiet. Nie potrzebują ich również taksówkarze, komunikacja miejska, zakłady pracy chronionej oraz zakłady aktywności zawodowej, jeżeli wykonują przewozy na swoje potrzeby.