Niemieckie opłaty drogowe niezgodne z prawem unijnym

Niemiecka winieta za użytkowanie dróg federalnych przez pojazdy samochodowe osobowe jest sprzeczna z prawem Unii - uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Opłata ta jest dyskryminująca, ponieważ jej ciężar ekonomiczny w praktyce spoczywa tylko na właścicielach i kierowcach pojazdów zarejestrowanych w innych państwach członkowskich

W 2015 r. Niemcy ustanowiły ramy prawne dla wprowadzenia opłaty za użytkowanie dróg federalnych, w tym autostrad, przez pojazdy samochodowe osobowe: "opłata za użytkowanie infrastruktury".

Poprzez tę opłatę Niemcy zamierzają częściowo przejść z systemu finansowania podatkiem na system finansowania oparty na zasadach "użytkownik płaci" i "zanieczyszczający płaci". Dochody z tej opłaty są w całości przeznaczone na finansowanie infrastruktury drogowej, a jej kwotę oblicza się na podstawie pojemności silnika, rodzaju napędu i klasy emisji pojazdu.

Każdy właściciel pojazdu zarejestrowanego w Niemczech będzie miał obowiązek uiszczenia opłaty w formie winiety rocznej, w maksymalnej kwocie 130 EUR. W przypadku pojazdów zarejestrowanych za granicą opłata musi zostać wniesiona (przez właściciela lub kierowcę) tylko w przypadku korzystania z autostrad. W tym zakresie dostępne są winiety dziesięciodniowe (od 2,50 do 25 EUR), dwumiesięczne (od 7 do 50 EUR) lub roczne (maksymalnie 130 EUR).

Równolegle Niemcy postanowiły, że od momentu poboru opłaty za użytkowanie infrastruktury właściciele pojazdów zarejestrowanych w Niemczech będą korzystać ze zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej kwocie tej opłaty, którą musieli uiścić.

Austria jest zdania, że łączny skutek opłaty z tytułu użytkowania infrastruktury i zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych dla pojazdów zarejestrowanych w Niemczech, a także sposoby ukształtowania i stosowania opłaty za użytkowanie infrastruktury są sprzeczne z prawem Unii, a zwłaszcza z zakazem dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

Po zwróceniu się o opinię do Komisji, która nie wypowiedziała się w przewidzianym terminie, Austria wniosła do Trybunału Sprawiedliwości skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Niemcom. W postępowaniu tym Austria jest popierana przez Niderlandy, zaś Niemcy - przez Danię.

W swoim wyroku Trybunał stwierdził, że opłata za użytkowanie infrastruktury połączona ze zwolnieniem z podatku od pojazdów samochodowych, z którego korzystają właściciele pojazdów zarejestrowanych w Niemczech, stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na przynależność państwową oraz naruszenie zasad swobodnego przepływu towarów i swobody świadczenia usług.

W odniesieniu do zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową Trybunał stwierdził, że zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych na korzyść właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech skutkuje pełną rekompensatą uiszczonej przez nich opłaty za użytkowanie infrastruktury, tak że ciężar ekonomiczny wspomnianej opłaty de facto spoczywa jedynie na właścicielach i kierowcach pojazdów zarejestrowanych w innych państwach członkowskich.

To prawda jest, że państwa członkowskie mogą zmienić system finansowania swojej infrastruktury drogowej poprzez zastąpienie systemu finansowania podatkiem systemem finansowania przez wszystkich użytkowników, w tym właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w innych państwach członkowskich korzystających z tej infrastruktury, aby wszyscy ci użytkownicy przyczyniali się w sposób sprawiedliwy i proporcjonalny do wspomnianego finansowania. Taka zmiana musi jednak szanować prawo Unii, w szczególności zasadę zakazu dyskryminacji, co nie ma miejsca w tym przypadku.

W omawianej sprawie Trybunał nie zgodził się z twierdzeniem Niemiec, że zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych na korzyść właścicieli pojazdów zarejestrowanych w tym państwie członkowskim odzwierciedla przejście na system finansowania infrastruktury drogowej przez wszystkich użytkowników w myśl zasad "użytkownik płaci" i "zanieczyszczający płaci".

W istocie, ponieważ Niemcy nie przedstawiły żadnych wyjaśnień co do zakresu wkładu podatku w finansowanie infrastruktury federalnej, nie wykazały w żaden sposób, że rekompensata przyznana właścicielom pojazdów zarejestrowanych w Niemczech, pod postacią zwolnienia z podatku od pojazdów samochodowych, w wysokości co najmniej równej kwocie opłaty za użytkowanie infrastruktury, jaką musieli oni uiścić, nie przekracza wspomnianego wkładu i wykazuje tym samym odpowiedni charakter.

Co więcej, w odniesieniu do właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech opłata za użytkowanie infrastruktury jest należna corocznie i nie ma możliwości wyboru winiety o krótszym okresie ważności, nawet jeśli lepiej odzwierciedla ona częstotliwość korzystania z tych dróg. Tego rodzaju elementy, w powiązaniu ze zwolnieniem z podatku od pojazdów samochodowych w wysokości co najmniej równej kwocie wniesionej z tytułu tej opłaty, wskazują, że przejście na system finansowania oparty na zasadach "użytkownik płaci" i "zanieczyszczający płaci" dotyczy wyłącznie właścicieli i kierowców pojazdów zarejestrowanych w innych państwach członkowskich, podczas gdy zasada finansowania podatkiem nadal obowiązuje właścicieli pojazdów zarejestrowanych w Niemczech.

Co więcej, Niemcy nie wykazały, w jaki sposób stwierdzona dyskryminacja mogłaby zostać uzasadniona względami ochrony środowiska naturalnego lub innymi względami.

W odniesieniu do swobodnego przepływu towarów Trybunał stwierdził, że sporne środki mogą utrudniać dostęp do rynku niemieckiego produktom pochodzącym z innych państw członkowskich. Opłata za użytkowanie infrastruktury, której podlegają w rzeczywistości jedynie pojazdy, które przewożą te produkty, może bowiem zwiększyć koszty transportu, a w związku z tym także cenę tych produktów, wpływając w ten sposób na ich konkurencyjność.

W odniesieniu do swobody świadczenia usług Trybunał stwierdził, że sporne środki mogą utrudniać dostęp usługodawców i usługobiorców pochodzących z innego państwa członkowskiego do rynku niemieckiego. Opłata za użytkowanie infrastruktury może bowiem, ze względu na zwolnienie z podatku od pojazdów samochodowych, albo zwiększyć koszt usług świadczonych w Niemczech przez tych usługodawców, albo zwiększyć koszt, jaki dla tych usługobiorców stanowi fakt udania się do tego państwa członkowskiego w celu skorzystania tam z usługi.

Natomiast, wbrew temu, co utrzymuje Austria, Trybunał orzekł, że sposoby ukształtowania i stosowania opłaty za użytkowanie infrastruktury nie wykazują charakteru dyskryminującego. Chodzi tu o kontrole wyrywkowe, ewentualny zakaz kontynuowania ruchu drogowego przez dany pojazd, pobór a posteriori opłaty za użytkowanie infrastruktury, ewentualne wymierzenie grzywny oraz wpłatę zabezpieczenia.