Jak Kraków przepalał pieniądze

Kontrola przeprowadzona przez NIK pokazała, że wbrew zapewnieniom pomysłodawców utworzenie Spółki Kraków5020 pociągnęło za sobą istotne koszty. Izba ustaliła, że miasto wydało co najmniej 2,8 mln zł na wprowadzenie niezbędnych zmian organizacyjnych związanych z przejęciem przez Spółkę zadań Krakowskiego Biura Festiwalowego (KBF), a nieoszacowane wcześniej wynagrodzenia członków zarządu Spółki oraz jej rady nadzorczej wyniosły w latach 2022-2023 w sumie ponad 2,7 mln zł.

To jest bulwersujące w świetle żądań jakie ma to miasto względem branży turystycznej - postuluje wprowadzenie w Polsce opłaty turystycznej przez zmianę ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (powrót do poboru opłaty miejscowej, która była pobierana w latach 2004-2015). 9 października 2024 Radni Miasta Krakowa jednogłośnie zdecydowali o przekazaniu rezolucji w tej sprawie do rządu RP. Może w Krakowie warto zacząć jednak od niemarnowania środków to nie będzie ich brakować?

Wracając do raportu NIK: celem powołanej w grudniu 2021 r. Spółki Kraków5020 miało być m.in. promowanie miasta, a także przejęcie od KBF zarządzania Centrum Kongresowym ICE Kraków, multimedialną platformą Play Kraków, czy punktami informacji turystycznej InfoKraków. Kontrola przeprowadzona przez NIK pokazała jednak, że Spółka powstała bez kompleksowej analizy efektywności takiego rozwiązania dla miasta. Ocena skutków finansowych jej utworzenia, przedłożona radzie miejskiej przez ówczesnego prezydenta Krakowa wraz z projektem uchwały w tej sprawie, zawierała bowiem nierzetelne informacje. W uzasadnieniu do projektu wskazano m.in., że powołanie Spółki nie będzie miało wpływu na wydatki miasta, w tym związane z zakupami sprzętu informatycznego, oprogramowania czy wyposażenia i że nie dojdzie do zwiększenia zatrudnienia po powierzeniu Spółce zadań, z których większość wykonywało w tamtym czasie Krakowskie Biuro Festiwalowe. Wbrew tym zapewnieniom wydatki wzrosły.

Jak ustaliła NIK w 2019 r. działalność KBF kosztowała miasto ok. 47 mln zł, tymczasem po podziale zadań między Krakowskie Biuro Festiwalowe a Spółkę Kraków5020 łączne koszty ich działalności wzrosły w 2022 r. do ok. 83 mln (o 76,5%), a w 2023 r. do niemal 55 mln zł (o ponad 16% w stosunku do 2019 r.). W latach 2020-2023 wzrosło również zatrudnienie - o niemal 28%. Na koniec 2020 r. w KBF zatrudnionych było 226 osób, podczas gdy na koniec 2023 r. łącznie w KBF i Spółce - 289.

Na sam VAT związany ze zmianami organizacyjnymi miasto wydało ponad 2,4 mln zł - ok. 1,8 mln zł wyniósł podatek za przekazanie miastu przez KBF majątku niezbędnego do działalności Spółki, a 638,5 tys. zł za przekazanie Spółce przez miasto mienia ruchomego oraz praw materialnych. Co więcej, po tym jak Krakowskie Biuro Festiwalowe musiało przekazać Spółce część swojego mienia, na uzupełnienie wyposażenia KBF, w tym także w sprzęt informatyczny, wydano ponad 337 tys. zł.

W związku z wynikami kontroli NIK złożyła w krakowskiej prokuraturze zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Prezes Zarządu Spółki Kraków5020 oraz Wiceprezesa ds. Technologii i Inwestycji. Zdaniem Izby zawierając niekorzystne finansowo umowy na produkcję programu Play Kraków News mogli wyrządzić Spółce szkodę majątkową wielkich rozmiarów, której wartość kontrolerzy NIK oszacowali na ponad 5 mln zł.

Krakowscy radni próbowali zlikwidować Spółkę Kraków5020 już w 2023 r., ale wówczas sprawa skończyła się w sądzie. W grudniu 2024 r., tuż po przekazaniu przez NIK wyników kontroli nowemu prezydentowi, rada miasta przyjęła kolejną uchwałę w sprawie likwidacji Spółki. Ten proces rozpoczął się na początku stycznia 2025 r.

Spółka Kraków5020, której nazwa nawiązuje do usytuowania miasta w punkcie przecięcia równoleżnika 50 N z południkiem 20 E, została utworzona na mocy uchwały radnych. Przed powołaniem Spółki nie sprawdzono jednak, czy powierzenie jej części zadań, które w tamtym czasie realizowała miejska instytucja kultury, jaką jest Krakowskie Biuro Festiwalowe, będzie dla miasta korzystne. Analizy dotyczące przejmowania od KBF zadań i pracowników, a także prawnych możliwości wyposażenia Spółki w niezbędny majątek przeprowadzono dopiero po jej utworzeniu, a koncepcja dotycząca tego, jak to przejmowanie ma się odbywać, zmieniała się wielokrotnie. W konsekwencji Spółka mogła realizować swoje główne zadania dopiero od września 2022 r., czyli osiem miesięcy po powołaniu, ponieważ dopiero wtedy przejęła zarząd nad niezbędną do tego infrastrukturą. Jeszcze później przyjęto strategię rozwoju Spółki, która została opracowana blisko 1,5 roku od jej utworzenia!

Kontrola przeprowadzona przez NIK pokazała także, że ówczesny prezydent Krakowa nie zapewnił skutecznych mechanizmów kontroli działalności Spółki. Miasto nie oceniało np. jak efektywnie wykonuje ona powierzone jej zadania. Nieliczne mierniki wprowadzono dopiero w 2023 r. i dostarczały jedynie bieżących oraz wycinkowych danych, co nie pozwalało na rzetelną ocenę osiąganych przez Spółkę celów. W umowie (o świadczenie usług publicznych w ogólnym interesie gospodarczym), jaką miasto zawarło ze Spółką w maju 2022 r. nie wprowadzono mechanizmów ograniczających poziom jej wydatków w powiązaniu ze środkami, jakie Kraków zamierzał przeznaczyć na zlecone Spółce zadania. W opinii NIK, uniemożliwiało to sprawowanie skutecznego nadzoru nad jej działalnością.

Izba zwróciła uwagę również na to, że firma wybrana do przeprowadzenia audytu rekompensaty za 2022 r. (udzielonej w formie zaliczek na wykonywanie powierzonych zadań), brała wcześniej udział w przygotowaniu dokumentów związanych z zapewnieniem Spółce finansowania. Zdaniem NIK taki wybór audytora stwarzał ryzyko konfliktu interesów, a przez to naruszenia zasady niezależności i obiektywizmu.

W maju 2023 r., niezgodnie z ustawą o wynagrodzeniach, rada nadzorcza Spółki na podstawie uchwały i aneksu do kontraktów menedżerskich przyznała członkom zarządu prawo do sześciomiesięcznego okresu wypowiedzenia oraz prawo do odprawy w wysokości sześciokrotności wynagrodzenia miesięcznego. W wyniku tej zmiany koszt potencjalnych odpraw dla członków zarządu wzrósł w sumie ze 121,5 tys. zł (odprawy stanowiącej trzykrotność wynagrodzenia stałego) do 243 tys. zł. W trakcie prowadzonej przez NIK kontroli rada nadzorcza przywróciła właściwą wysokość odpraw i okres wypowiedzeń. W objętych kontrolą latach nie doszło do wypłaty odpraw niezgodnych z przepisami.
Druga miejska telewizja i media społecznościowe

Wśród zadań powierzonych Spółce Kraków5020 znalazło się zarządzanie platformą multimedialną Play Kraków, przejętą od Krakowskiego Biura Festiwalowego. W jej ramach Spółka stworzyła drugą miejską telewizję - Play Kraków News (pierwsza działa już przy urzędzie miejskim), a w grudniu 2022 r. stacja została przekształcona w telewizję Hello Kraków.

Nie wiadomo na jakiej podstawie Spółka oszacowała wartość pięciu z 11 kontrolowanych przez NIK zamówień publicznych, związanych z realizacją programu Play Kraków News oraz realizacją, produkcją i postprodukcją audycji w hybrydowym studiu online w Centrum Kongresowym ICE. Szacunkowa wartość tych pięciu zamówień wyniosła w sumie niemal 30 mln zł.

Najwyższa Izba Kontroli objęła szczegółowym badaniem również wydatki Spółki Kraków5020 poniesione w latach 2022-2023 na usługi marketingowe, komunikację społeczną oraz public relations. Taką działalność Spółka prowadziła m.in. na portalach społecznościowych, w tym: Facebook, Instagram, TikTok, YouTube oraz Twitter (następnie X). Konta społecznościowe prowadzone były dla różnych marek Spółki, w tym dla: Kraków5020, Centrum Kongresowego ICE, Kraków Network, Kraków Story, Play Kraków News, Hello Kraków oraz Play Kraków.

Na promocję i prowadzenie kont stacji Play Kraków News i Hello Kraków Spółka wydała w sumie 533,5 tys. zł. NIK sprawdziła rozliczenie pięciu umów na prowadzenie mediów społecznościowych i w przypadku dwóch stwierdziła nieprawidłowości. W jednym przypadku polegały one na tym, że Spółka albo nie zweryfikowała osiągniętych rezultatów, albo nie przyjęła wskaźników efektywności prowadzonych kampanii reklamowych w Internecie, na co w 2022 r. wydała w sumie 401,5 tys. zł. W drugim przypadku stwierdzono, że Spółka nie potrafi udokumentować liczby zamieszczonych postów na dwóch platformach społecznościowych, a cała treść została utracona w wyniku usunięcia lub połączenia kont projektu Hello Kraków oraz Play Kraków, podczas gdy umowa wskazywała minimalną liczbę postów w mediach społecznościowych, jakiej Spółka oczekuje. Tymczasem na prowadzenie konta Hello Kraków tylko na Facebooku, w tym płatne kampanie reklamowe, Spółka wydała od 2 stycznia do 20 czerwca 2023 r. ponad 118 tys. zł.

W związku z wynikami kontroli, NIK zawnioskowała do Urzędu Miasta Krakowa w szczególności o:

• ustalenie zasad dokonywania analiz zasadności powoływania spółek komunalnych do wykonywania zadań GMK, uwzględniając przewidywane efekty i szacowane nakłady,
  
• rzetelne przedstawianie oceny skutków finansowych w uzasadnieniach do projektów uchwał RMK,
  
• wprowadzenie mechanizmów badania efektywności zadań powierzonych Spółce umową wykonawczą, w tym określenie oczekiwanych rezultatów oraz powiązanie ich z kosztami/przychodami z działalności.

Powyższy tekst jest komunikatem NIK i wprowadzone zostały tylko niewielkie poprawki stylistyczne.