Sąd UE rozpatrzył skargi Ryanair na pomoc dla innych przewoźników

Sąd Unii Europejskiej wydał wyroki w sprawach skarg złożonych przez Ryanair na pomoc publiczną dla linii lotniczych Finnair i SAS.

W sprawie skargi wobec pomocy publicznej dla Scandinavian Airlines, sąd oddalił w pierwszej kolejności zarzut dotyczący niezgodności przyznanej pomocy z rynkiem wewnętrznym z tego powodu, że przeznaczona jest ona na naprawienie szkód poniesionych przez pojedynczą spółkę. W tym względzie Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE pomoc może być przeznaczona na naprawienie szkód spowodowanych zdarzeniem nadzwyczajnym, nawet jeżeli korzysta z niej tylko jedno indywidualne przedsiębiorstwo, bez naprawienia wszystkich szkód spowodowanych tym zdarzeniem. W konsekwencji sąd uznał, iż Komisja nie naruszyła prawa z tego tylko powodu, że ze środków pomocy na rzecz SAS nie skorzystali wszyscy poszkodowani przez pandemię Covid-19.

W drugiej kolejności Sąd oddalił zarzut Ryanaira kwestionujący proporcjonalność środków pomocy względem szkód wyrządzonych SAS przez pandemię Covid-19. Sąd przypomniał najpierw, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE pozwala jedynie na naprawienie szkód gospodarczych spowodowanych bezpośrednio klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi. Niemniej jednak, ze względu na ewolucyjny charakter pandemii i perspektywiczny siłą rzeczy charakter oszacowania szkody spowodowanej przez nią SAS, Komisja przedstawiła wystarczająco dokładnie metodę obliczeniową oszacowania tej szkody, która pozwala uniknąć ryzyka ewentualnego przeszacowania6. W tym kontekście Sąd podkreślił ponadto, że Dania i Szwecja zobowiązały się przeprowadzić ocenę ex post szkody faktycznie poniesionej przez SAS, najpóźniej do dnia 30 czerwca 2021 r., i zażądać w danym przypadku od SAS zwrotu pomocy przekraczającej tę szkodę, z uwzględnieniem całej pomocy, jaka może zostać przyznana SAS z powodu pandemii Covid-19, w tym pomocy przyznanej przez organy zagraniczne.

W trzeciej kolejności Sąd oddalił zarzut dotyczący rzekomego naruszenia zasady niedyskryminacji. Pomoc indywidualna wprowadza bowiem ze swej natury różnicę w traktowaniu, a wręcz dyskryminację, która jest nierozerwalnie związana z indywidualnym charakterem tego środka. Twierdzenie, że taka pomoc jest sprzeczna z zasadą niedyskryminacji, sprowadza się tym samym do systematycznego podważania zgodności z rynkiem wewnętrznym każdej pomocy indywidualnej, podczas gdy prawo Unii zezwala państwom członkowskim na przyznanie takiej pomocy, pod warunkiem że są spełnione wszystkie przesłanki ustanowione w art. 107 TFUE.

Ponadto, nawet przy założeniu, że różnica w traktowaniu ustanowiona rozpatrywanymi środkami może zostać zrównana z dyskryminacją na podstawie tej zasady, może ona być uzasadniona, jeżeli jest konieczna, odpowiednia i proporcjonalna do osiągnięcia zgodnego z prawem celu. Ponieważ Ryanair odwoływał się również do art. 18 TFUE, Sąd zaznaczył ponadto, że postanowienie to zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie stosowania traktatów bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują. Ze względu na to, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE należy zdaniem Sądu do postanowień szczególnych przewidzianych w traktatach, dalsze badanie rozpatrywanych środków prowadził on na tej podstawie.

W tym względzie Sąd potwierdził z jednej strony, że cel rozpatrywanych środków spełnia warunki ustanowione w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, gdyż faktycznie zmierza on do częściowego naprawienia szkód wyrządzonych SAS zdarzeniem nadzwyczajnym, a mianowicie pandemią Covid-19. Sąd stwierdził, z drugiej strony, że różnica w traktowaniu na korzyść SAS jest odpowiednia do osiągnięcia celu tych środków i nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu, mając na uwadze, że SAS posiada największy udział w rynku w Danii i w Szwecji i że udział ten jest znacznie większy niż udziały jego najbliższych konkurentów w obu tych krajach.

W czwartej kolejności Sąd zbadał decyzje Komisji w świetle swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości. W tych ramach Sąd zaznaczył, że Ryanair nie wykazał, w jaki sposób wyłączny charakter środka pomocy może zniechęcać go do podjęcia działalności w Danii lub Szwecji lub świadczenia usług z i do tych krajów.

W sprawie T-379/20 Sąd stwierdził ponadto, że środek pomocy zgłoszony przez Szwecję jest subsydiarny wobec szwedzkiego systemu pomocy przyjętego na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce Szwecji spowodowanym przez pandemię Covid-197. Sąd oddalił jednak argument dotyczący tego, że środek ten nie może mieć z tego powodu na celu zaradzenia zdarzeniu nadzwyczajnemu w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE. Sąd wyjaśnił w tym względzie, że traktat FUE nie sprzeciwia się równoległemu stosowaniu art. 107 ust. 2 lit. b) i art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, pod warunkiem że spełnione są warunki określone w każdym z tych postanowień. Ma to miejsce w szczególności wtedy, gdy okoliczności powodujące poważne zaburzenia w gospodarce wynikają ze zdarzenia nadzwyczajnego.

Sąd oddalił wreszcie jako bezzasadne zarzuty dotyczące rzekomego naruszenia obowiązku uzasadnienia i stwierdził, że nie ma konieczności badania zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia praw proceduralnych wynikających z art. 108 ust. 2 TFUE.

Podobne ustalenia Sąd Unii Europejskiej poczynił w sprawie skargi na pomoc dla Finnaira. Z jednej strony, w odniesieniu do zarzutów, że pomoc, z której korzysta tylko jedno przedsiębiorstwo, nie może zaradzić poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, Sąd przypomniał najpierw, że postanowienie to ma zastosowanie zarówno do systemów pomocy, jak i do pomocy indywidualnej. Pomoc indywidualna może zatem zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli jest konieczna, odpowiednia i proporcjonalna do zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce danego państwa członkowskiego.

Następnie Sąd wyjaśnił, że ewentualna upadłość Finnaira miałaby poważne konsekwencje dla gospodarki fińskiej, wobec czego gwarancja państwa, która ma na celu utrzymanie działalności przewoźnika i zapobieżenie temu, by jego ewentualna upadłość jeszcze bardziej zakłóciła gospodarkę fińską, jest odpowiednia do tego, aby przyczynić się do zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce fińskiej spowodowanym przez pandemię Covid-19.

To ustalenie Sądu opiera się na okoliczności, że Finnair:

• jest głównym przewoźnikiem lotniczym w Finlandii, który przewiózł blisko 15 mln pasażerów w 2019 r., to jest 67% wszystkich pasażerów przewiezionych do, z i w obrębie Finlandii
  
• jest głównym operatorem lotniczego transportu towarowego w Finlandii, zaspokaja potrzeby wielu przedsiębiorstw znajdujących się na terytorium fińskim zarówno w zakresie eksportu, jak i importu towarów, i dysponuje rozległą siecią azjatycką
  
• posiada 6800 pracowników, a jego zakupy u dostawców, w większości fińskich, opiewają na 1,9 mld euro w 2019 r.
  
• jest szesnastą największą spółką w Finlandii pod względem wkładu do PKB tego kraju.

Z drugiej strony, odnośnie do zarzutów dotyczących faktu, że Komisja nie dokonała wyważenia korzystnych skutków pomocy z jej skutkami negatywnymi, Sąd stwierdził, że art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE nie wymaga takiej analizy, w przeciwieństwie do tego, co zostało wyrażone w art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Wyważenie takie nie jest też wymagane na podstawie komunikatu w sprawie ram tymczasowych.

Sąd zbadał podnoszone naruszenie zasady niedyskryminacji. W tym względzie Sąd zaznaczył najpierw, że z natury swej pomoc indywidualna wprowadza różnicę w traktowaniu, a nawet dyskryminację, która jest jednak nierozerwalnie związana z indywidualnym charakterem tego środka. Twierdzenie, że taka pomoc jest sprzeczna z zasadą niedyskryminacji, sprowadza się zasadniczo do systematycznego podważania zgodności z rynkiem wewnętrznym każdej pomocy indywidualnej, podczas gdy prawo Unii zezwala państwom członkowskim na przyznanie takiej pomocy przy zachowaniu warunków przewidzianych w art. 107 TFUE.

Zdaniem Sądu warunki przyznania gwarancji udzielonej Finnairowi mogą przyczynić się do osiągnięcia zamierzonego celu, ponieważ istnienie poważnego zaburzenia w gospodarce fińskiej z powodu pandemii Covid-19 i jej znaczne negatywne skutki na fińskim rynku transportu powietrznego zostały wykazane zgodnie z prawem. Środek pomocy jest ponadto konieczny, gdyż przewoźnikowi grozi upadłość z powodu nagłej zapaści jego działalności spowodowanej pandemią i braku możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na płynność finansową na rynkach kredytowych. Wreszcie, biorąc pod uwagę znaczenie Finnaira dla gospodarki fińskiej, przyznanie gwarancji państwa wyłącznie temu przedsiębiorstwu nie wykracza poza granice tego, co jest odpowiednie i konieczne do realizacji celów, do których dąży Finlandia.

W odniesieniu do zarzutów dotyczących naruszenia swobody świadczenia usług i swobody przedsiębiorczości, Sąd stwierdził, że Ryanair nie wykazał, w jaki sposób wyłączny charakter przyznania gwarancji państwa miałby zniechęcać go do podjęcia działalności w Finlandii lub świadczenia usług z i do tego kraju. Sąd wyjaśnił, że Ryanair nie wskazał okoliczności faktycznych lub prawnych powodujących, że rozpatrywana pomoc indywidualna wywoływałaby skutki ograniczające, wykraczające poza te, które aktywują zakaz ustanowiony w art. 107 ust. 1 TFUE, ale które są jednak konieczne i proporcjonalne do zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce fińskiej spowodowanym przez pandemię Covid-19, zgodnie z wymogami art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.

Sąd oddalił wreszcie jako bezzasadne zarzuty dotyczące rzekomego naruszenia obowiązku uzasadnienia i stwierdził, że nie ma konieczności badania zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia praw proceduralnych wynikających z art. 108 ust. 2 TFUE.

Ryanair zapowiada odwołanie od tych wyroków do Trybunału Sprawiedliwości UE. Jednym z największych osiągnięć UE jest stworzenie prawdziwego jednolitego rynku transportu lotniczego. Zatwierdzenie przez Komisję Europejską pomocy publicznej ze strony Finlandii, Danii i Szwecji było sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa UE. Dzisiejsze wyroki cofnęły proces liberalizacji transportu lotniczego o 30 lat, pozwalając Finlandii, Danii i Szwecji na uprzywilejowanie swoich przewoźników w stosunku do bardziej efektywnych konkurentów, wyłącznie na podstawie przynależności państwowej. Zwrócimy się teraz do Trybunału Sprawiedliwości UE o unieważnienie tych nieuczciwych dotacji w interesie konkurencji i konsumentów. Jeśli Europa ma wyjść z tego kryzysu z funkcjonującym jednolitym rynkiem, linie lotnicze muszą mieć możliwość konkurowania na równych zasadach. Niezakłócona konkurencja może wyeliminować nieefektywność i przynieść korzyści konsumentom dzięki niskim cenom i szerokiemu wyborowi. Z drugiej strony, dotacje zachęcają do nieefektywności i będą szkodzić konsumentom przez kolejne dziesięciolecia - przekonują przedstawiciele Ryanaira w komunikacie prasowym.