Rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości o Airbnb

AIRBNB Ireland, spółka prawa irlandzkiego z siedzibą w Dublinie (Irlandia), zarządza, dla wszystkich użytkowników mających siedzibę poza terytorium USA, platformą internetową, która ma na celu umożliwienia nawiązania kontaktu przez gospodarzy (przedsiębiorców i osoby prywatne), posiadający miejsca zakwaterowania na wynajem, z jednej strony, z osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania, z drugiej strony.

W następstwie złożenia przeciwko spółce X skargi oraz wytoczenia przeciwko niej powództwa adhezyjnego m.in. przez Association pour un hébergement et un tourisme professionnel (AHTOP) prokuratura w Paryżu (Francja) wystąpiła w dniu 16 marca 2017 r. z aktem oskarżenia, formułując zarzut naruszenia ustawy regulującej warunki wykonywania działalności w zakresie niektórych transakcji dotyczących budynków i funduszy handlowych (zwanej "ustawą Hoquet a") w odniesieniu, w szczególności, do wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami. AIRBNB Ireland kwestionuje twierdzenie, w myśl którego prowadzi jakoby działalność w charakterze pośrednika w obrocie nieruchomościami, i podnosi brak możliwości stosowania ustawy Hoguet a z powodu jej niezgodności z dyrektywą w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego.

Sędzia śledczy tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) postanowił zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi w celu ustalenia, czy usługi świadczone we Francji przez spółkę AIRBNB Ireland za pośrednictwem platformy elektronicznej prowadzonej z Irlandii korzystają ze swobody świadczenia usług, o której mowa w dyrektywie o handlu elektronicznym, i czy wprowadzone przez ustawę Hoguet a ograniczenia wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami we Francji są skuteczne wobec spółki AIRBNB Ireland.

Dla celów udzielenia odpowiedzi na przedłożone Trybunałowi pytanie pierwsze rzecznik generalny Maciej Szpunar zbadał w przedstawionej dzisiaj opinii, czy usługa świadczona przez AIRBNB Ireland może zostać uznana za usługę społeczeństwa informacyjnego.

Po przypomnieniu definicji zawartej w dyrektywie ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie [przepisów technicznych oraz] zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, rzecznik generalny stwierdził, że należy zbadać charakter usługi świadczonej przez AIRBNB Ireland, a mianowicie, czy jest ona usługą świadczoną na odległość, bez jednoczesnej obecności stron, czy jest w całości świadczona za pomocą sprzętu elektronicznego i nie odnosi się do usług, których treść ma charakter materialny, nawet jeśli wiążą się one ze stosowaniem sprzętu elektronicznego.

Rzecznik generalny podkreślił, że w swoim orzecznictwie Trybunał sformułował już pewne kryteria w odniesieniu do usług mieszanych, składających się z elementu świadczonego drogą elektroniczną oraz z elementu nieświadczonego w ten sposób.

Po przeprowadzeniu badania usługi świadczonej przez AIRBNB Ireland w świetle rzeczonych kryteriów, rzecznik generalny zaproponował Trybunałowi udzielenie na pytanie pierwsze odpowiedzi, w myśl której usługa polegająca na umożliwieniu nawiązania kontaktu, za pomocą platformy elektronicznej, przez potencjalnych najemców z wynajmującymi oferującymi świadczenia krótkoterminowego zakwaterowania, w sytuacji gdy podmiot świadczący omawianą usługę nie sprawuje kontroli nad istotnymi warunkami tych usług, stanowi usługę społeczeństwa informacyjnego. Sprecyzował on, że okoliczność, iż wspomniany usługodawca oferuje również inne usługi, których treść jest materialna, nie stoi na przeszkodzie uznaniu usługi świadczonej drogą elektroniczną za usługę społeczeństwa informacyjnego, pod warunkiem że ta ostatnia usługa nie stanowi nierozerwalnej całości z tymi usługami.

W kwestii możliwości powoływania się na ustawę Hoguet a wobec AIRBNB Ireland, rzecznik generalny zauważył, że w przypadku przedstawionym Trybunałowi ustawa ta jest co do zasady objęta zakresem stosowania dyrektywy o handlu elektronicznym, ponieważ chodzi o uregulowanie państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie pochodzenia, mogące ograniczać usługi społeczeństwa informacyjnego. Wyjaśnił on, że aby wymóg stawiany przez państwo członkowskie inne niż państwo członkowskie, w którym ma siedzibę podmiot świadczący usługi społeczeństwa informacyjnego, był skuteczny wobec niego i prowadził do ograniczenia swobody świadczenia tych usług, wymóg ten musi stanowić środek spełniający ustanowione przez tę dyrektywę wymogi materialne i proceduralne.

Biorąc pod uwagę wymogi materialne, sformułowane przez dyrektywę o handlu elektronicznym, rzecznik generalny doszedł do wniosku, że państwo członkowskie inne niż państwo członkowskie pochodzenia może wprowadzić odstępstwo od swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego jedynie poprzez przepisy przyjmowane "indywidualnie w odniesieniu do każdego przypadku branego z osobna". Ponadto rzecznik generalny stwierdził, że w każdym razie to do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w świetle wszystkich przedstawionych mu okoliczności rozpatrywane przepisy są niezbędne dla zapewnienia ochrony konsumenta i nie wykraczają poza to, co konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu.

W odniesieniu do wymogów proceduralnych rzecznik generalny przypomniał, że państwo członkowskie, które planuje przyjęcie środków ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego pochodzących z innego państwa członkowskiego, powinno uprzednio zgłosić Komisji swój zamiar, żądając od państwa członkowskiego pochodzenia podjęcia działań w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego. Stwierdził on jednak, że nic nie wskazuje na to, by Francja zwróciła się do Irlandii o podjęcie środków w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, i że wydaje się, iż przesłanka dotycząca zgłoszenia Komisji również nie została spełniona, czy to w trakcie czy po upływie okresu na dokonanie transpozycji dyrektywy. W tej ostatniej kwestii rzecznik generalny zauważył, że brak zgłoszenia pociąga za sobą sankcję niemożności powołania się na te przepisy wobec usługodawcy świadczącego te usługi.

I tak w kwestii pytania, czy państwo członkowskie inne niż państwo pochodzenia może nałożyć, z urzędu i bez badania przesłanek materialnych, na usługodawców pewnej kategorii usług społeczeństwa informacyjnego wymogi dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami, takie jak sformułowane przez ustawę Hoguet a, rzecznik generalny zauważył, że dyrektywa sprzeciwia się temu, aby państwo członkowskie mogło ograniczyć w takich okolicznościach i w taki sposób swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego pochodzących z innego państwa członkowskiego.