Kolejne kraje bliżej członkostwa w UE?

Komisja Europejska przyjęła pakiet "rozszerzenie" na 2023 r., przedstawiając szczegółową ocenę sytuacji i postępów poczynionych przez Albanię, Bośnię i Hercegowinę, Kosowo, Czarnogórę, Macedonię Północną, Serbię, Turcję i, po raz pierwszy, również Ukrainę, Mołdawię i Gruzję, na ich drodze do przystąpienia do Unii Europejskiej.

W sprawozdaniu skupiono się w szczególności na postępach w realizacji zasadniczych reform, jak również na przedstawieniu jasnych wskazówek co do priorytetów reform na przyszłość. Przystąpienie do UE jest i pozostanie procesem opartym na zasługach, ściśle zależnym od obiektywnych postępów osiąganych przez poszczególne kraje.

W świetle wyników osiągniętych przez Ukrainę i Mołdawię i toczących się reform Komisja zaleciła, aby Rada rozpoczęła negocjacje akcesyjne z obydwoma krajami. Komisja zaleca ponadto, aby Rada przyjęła ramy negocjacyjne, gdy Ukraina i Mołdawia przyjmą pewne kluczowe środki. Komisja jest gotowa przedłożyć Radzie sprawozdanie na temat postępów dotyczących tych środków do marca 2024 r.

W przypadku Gruzji, w świetle osiągniętych wyników, Komisja zaleca, aby Rada przyznała Gruzji status kraju kandydującego przy założeniu, że zrealizowanych zostanie szereg działań.

Jeżeli chodzi o Bośnię i Hercegowinę, Komisja zaleca rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, gdy kraj ten w niezbędnym stopniu spełni kryteria członkostwa. Bośnia i Hercegowina musi podjąć dalsze wysiłki w celu osiągnięcia priorytetów określonych w opinii Komisji na temat wniosku tego kraju o członkostwo w UE. Komisja będzie stale monitorować postępy i wypełnianie kryteriów we wszystkich obszarach związanych z rozpoczęciem negocjacji i przedłoży Radzie stosowne sprawozdanie najpóźniej w marcu 2024 r.

Rozszerzenie jest kluczową polityką Unii Europejskiej. Dokończenie budowy naszej Unii to wezwanie historii, to naturalny horyzont Unii. Dokończenie budowy Unii ma również silny wymiar gospodarczy i geopolityczny. Poprzednie rozszerzenia przyniosły ogromne korzyści, zarówno krajom przystępującym, jak i UE. Wszyscy wygrywamy. - powiedziała przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen.

Decyzja o przyznaniu Ukrainie statusu kraju kandydującego do UE znacznie pobudziła dynamikę reform mimo toczącej się wojny, przy silnym poparciu narodu ukraińskiego. Rząd i parlament w Ukrainie wykazały się determinacją, aby poczynić znaczne postępy w realizacji siedmiu kroków określonych w opinii Komisji Europejskiej na temat wniosku Ukrainy o członkostwo w UE. Ukraina ustanowiła przejrzysty system preselekcji sędziów Trybunału Konstytucyjnego i przeprowadziła reformę organów zarządzania w sądownictwie. Zwiększa liczbę dochodzeń w sprawach dotyczących korupcji na wysokim szczeblu oraz wzmacnia swoje ramy instytucjonalne. Ukraina poczyniła pozytywne kroki, jeżeli chodzi o szersze i systematyczne działania w celu ograniczenia wpływu oligarchów. Kraj ten poczynił również postępy w dostosowywaniu swojego prawa do dorobku prawnego UE, nawet w czasie wojny.

Mołdawia poczyniła znaczące postępy, jeżeli chodzi o wdrażanie dziewięciu kroków określonych w opinii Komisji na temat wniosku Mołdawii o członkostwo w UE. W następstwie zaleceń Komisji Weneckiej zapoczątkowała kompleksową reformę systemu wymiaru sprawiedliwości, w tym przez przeprowadzenie oceny najważniejszych sędziów i prokuratorów. Kraj ten zreformował swoje organy antykorupcyjne i zwiększył liczbę dochodzeń i wyroków skazujących w sprawach dotyczących korupcji. Mołdawia przyjęła plan działania na rzecz deoligarchizacji, który realizuje zgodnie z określonym harmonogramem. Nowe przepisy zakładające utworzenie mechanizmu konfiskaty pomagają zwalczać przestępczość zorganizowaną. Kraj ten przyjął strategię w zakresie administracji publicznej i realizuje reformy na wszystkich szczeblach. Przeprowadził prace, aby zreformować zarządzanie finansami publicznymi, i przyjął przepisy w celu przeprowadzenia reformy udzielania zamówień publicznych. Mołdawia zwiększyła uczestnictwo społeczeństwa obywatelskiego w procesie decyzyjnym i wzmocniła ochronę praw człowieka.

Gruzja podjęła działania w celu wzmocnienia zaangażowania z UE i zwiększyła tempo reform w ostatnich miesiącach. Aby uwzględnić dwanaście priorytetów określonych w opinii Komisji na temat wniosku o członkostwo, Gruzja przyjęła akty ustawodawcze i działania w ramach polityki w zakresie równouprawnienia płci, zwalczania przemocy wobec kobiet i przestępczości zorganizowanej, jak również w zakresie uwzględnienia wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przeprowadzono reformę sądownictwa, choć nadal konieczna jest całościowa reforma Najwyższej Rady Sprawiedliwości. Gruzja przedstawiła Komisji Weneckiej do zaopiniowania swoje przepisy i plan działania w zakresie deoligarchizacji. Przyjęto strategię dotyczącą ochrony praw człowieka i trwają prace nad planem działania. Zawarto porozumienie o współpracy z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Uzyskanie silnego ponadpartyjnego konsensusu politycznego przyczyniłoby się do wyeliminowania polaryzacji i szybszego dążenia do integracji z Unią.

Postępy w zakresie reform związanych z przystąpieniem do UE zostały w dużym stopniu zahamowane, gdyż w okresie sprawozdawczym Czarnogóra borykała się z głęboką polaryzacją i niestabilnością polityczną. UE z zadowoleniem przyjmuje ukonstytuowanie się nowego parlamentu oraz utworzenie rządu i ma nadzieję, że rząd szybko zademonstruje swoją zdolność i zaangażowanie, jeżeli chodzi o dążenie Czarnogóry do przystąpienia do UE, oraz przeprowadzi reformy związane z przystąpieniem do UE. Ogólnie rzecz biorąc postępy w negocjacjach akcesyjnych będą zależeć od reform w dziedzinie praworządności (tj. od spełnienia kryteriów pośrednich określonych w rozdziałach 23 i 24). Czarnogóra nadal w pełni dostosowuje swoje przepisy do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Serbia kontynuowała wdrażanie reform związanych z przystąpieniem do UE, w tym w dziedzinie praworządności. Kraj ten rozpoczął wdrażanie zmian konstytucji z 2022 r., aby wzmocnić niezależność sądownictwa, oraz przyjął nowe przepisy dotyczące mediów. Wdrożenie tych przepisów może znacznie poprawić otoczenie regulacyjne. Konieczne będą jednak dalsze zmiany, aby osiągnąć pełną zgodność z dorobkiem prawnym UE i normami europejskimi. Jako priorytet Serbia musi w większym stopniu dostosować się do polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE, w tym w zakresie środków ograniczających i oświadczeń w sprawie Rosji. Konieczne są również dalsze prace i zaangażowanie polityczne, aby zrealizować reformy w dziedzinie praworządności. Ocena Komisji, zgodnie z którą z technicznego punktu widzenia Serbia spełniła kryteria otwarcia klastra 3 (konkurencyjność i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu), jest nadal aktualna. Serbia musi w pełni współpracować i podjąć wszelkie konieczne działania, aby zapewnić pociągnięcie do odpowiedzialności za brutalny atak na kosowską policję 24 września i atak na KFOR 29 maja. W odniesieniu do normalizacji stosunków z Kosowem osiągnięto wprawdzie porozumienie w ramach dialogu wspieranego przez UE, jednak zarówno Serbia, jak i Kosowo muszą jeszcze rozpocząć wypełnianie swoich zobowiązań, które są wiążące dla stron i stanowią kluczowy element na drodze do Europy.

W Macedonii Północnej władze konsekwentnie twierdzą, że przystąpienie do UE pozostaje ich celem strategicznym. Macedonia Północna nadal w pełni dostosowuje swoje przepisy do unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB). Kraj ten poczynił również pewne postępy w obszarze wymiaru sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa, w tym w walce z przestępczością zorganizowaną i zarządzaniu migracją. Jako państwo prowadzące negocjacje Macedonia Północna musi przeprowadzić reformy związane z UE, w tym w obszarze sądownictwa, zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej, reformę administracji publicznej, w tym zarządzania finansami publicznymi i udzielania zamówień publicznych. Macedonia Północna zobowiązała się do rozpoczęcia i wprowadzenia w trybie priorytetowym odpowiednich zmian konstytucji w celu włączenia obywateli, którzy należą do innych narodów. Przegląd zgodności prawa krajowego z prawem unijnym (screening) przebiega sprawnie, a władze wykazały duże zaangażowanie w tym zakresie. W lipcu Komisja przedstawiła Radzie sprawozdania z przeglądu klastra dotyczącego kwestii podstawowych w Macedonii Północnej i oczekuje na szybkie działania następcze z myślą o rozpoczęciu negocjacji w sprawie tego klastra do końca roku.

Albania nadal wykazywała determinację, jeżeli chodzi o przeprowadzenie reform dotyczących UE i poczynienie postępów w reformach w ramach klastra dotyczącego kwestii podstawowych. Utrzymujące się pełne dostosowanie się do unijnej WPZiB było również wyraźnym sygnałem, że kraj ten dokonał strategicznego wyboru, jakim jest przystąpienie do UE. Konieczne są dalsze działania w zakresie wolności wypowiedzi, kwestii mniejszości, praw własności, jak również w kluczowych obszarach praworządności, takich jak zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej. Przegląd zgodności prawa krajowego z prawem unijnym (screening) przebiega sprawnie, a władze wykazały duże zaangażowanie w tym zakresie. W lipcu Komisja przedstawiła Radzie sprawozdania z przeglądu klastra dotyczącego kwestii podstawowych w Albanii i oczekuje na szybkie działania następcze. Dąży do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych w sprawie klastra 1 (kwestie podstawowe) do końca roku.

W Bośni i Hercegowinie przyznanie statusu kraju kandydującego w ubiegłym roku pobudziło tak bardzo potrzebną pozytywną dynamikę. Po przeprowadzeniu wyborów szybko powołano nowy rząd, który rozpoczął realizację reform, w szczególności przez zmiany wprowadzające kontrole uczciwości w sądownictwie. Konieczne są jednak dalsze działania. Obejmuje to przyjęcie ważnych reform w zakresie praworządności i sądownictwa oraz realizację reformy konstytucji i ordynacji wyborczej, które mają nadrzędne znaczenie, aby zapewnić równe prawa wszystkim obywatelom. Ważne jest również zachowanie porządku konstytucyjnego tego kraju. Działania secesjonistyczne i autorytarne wprowadzone w Republice Serbskiej nie są zgodne ze ścieżką europejską. Konieczne są dalsze wysiłki, aby Bośnia i Hercegowina osiągnęła priorytety określone w opinii Komisji na temat wniosku tego kraju o członkostwo w UE. Komisja zaleca zatem rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Bośnią i Hercegowiną, gdy kraj ten w niezbędnym stopniu spełni kryteria członkostwa.

Kosowo nadal jest zdecydowane podążać europejską ścieżką. Nadal dobrowolnie w pełni dostosowuje się do unijnej WPZiB, w tym do potępienia rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, oraz przyjmuje środki ograniczające przeciwko Rosji. W okresie sprawozdawczym odnotowano osiągnięcia legislacyjne, w tym ważną reformę ordynacji wyborczej. Konieczne są jednak dalsze prace, w tym nad planem działania dotyczącym reform wymiaru sprawiedliwości. 1 stycznia 2024 r. wejdzie w życie liberalizacja reżimu wizowego dla Kosowa. Na północy Kosowa miało miejsce kilka sytuacji kryzysowych, przy czym ostatnia z nich to brutalny atak na kosowską policję 24 września 2023 r. W odniesieniu do normalizacji stosunków z Serbią osiągnięto wprawdzie porozumienie w ramach dialogu wspieranego przez UE, jednak zarówno Kosowo, jak i Serbia muszą jeszcze rozpocząć wypełnianie swoich zobowiązań, które są wiążące dla stron i stanowią kluczowy element na drodze do Europy.

Turcja pozostaje kluczowym partnerem Unii Europejskiej i krajem kandydującym, lecz od 2018 r. negocjacje akcesyjne pozostają w martwym punkcie, zgodnie z decyzją Rady Europejskiej. Kraj ten nie odwrócił negatywnej tendencji do oddalania się od Unii Europejskiej i kontynuował reformy związane z przystąpieniem jedynie w ograniczonym stopniu. Współpracę z Turcją w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania kontynuowano w kluczowych obszarach takich jak zwalczanie terroryzmu, gospodarka, energia, bezpieczeństwo żywnościowe, migracja i transport. Turcja musi podjąć zdecydowane kroki, aby znacznie poprawić dostosowanie do unijnej WPZiB i zacieśnić współpracę w zakresie zapobiegania obchodzeniu środków ograniczających i wykrywania takich przypadków. Na prośbę Rady Europejskiej wysoki przedstawiciel i Komisja przedstawią Radzie w listopadzie sprawozdanie na temat stanu stosunków UE-Turcja, opierając się na instrumentach i wariantach wskazanych przez Radę Europejską oraz z myślą o działaniu w sposób strategiczny i perspektywiczny.

Rada rozpatrzy zalecenia Komisji i podejmie decyzje w sprawie dalszych działań w procesie rozszerzenia.