TSUE o przepisach pozwalających na odroczenie zwrotu za odwołany wyjazd

Przepisy krajowe pozwalające touroperatorom na późniejsze zwroty pieniędzy za anulacje wyjazdów z powodu pandemii COVID-19 nie są zgodne z prawem Unii - orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zdaniem unijnych sędziów, państwo członkowskie nie może powoływać się na obawę przed trudnościami wewnętrznymi, aby uzasadnić nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z prawa Unii, gdy to nieprzestrzeganie nie spełnia przesłanek siły wyższej.

UFC - Que Choisir i CLCV, dwa stowarzyszenia obrony interesów konsumentów, wniosły do francuskiej Conseil d Etat skargę o stwierdzenie nieważności rozporządzenia w sprawie warunków finansowych rozwiązywania niektórych umów dotyczących podróży turystycznych i pobytów w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności lub siły wyższej (sprawa C-407/21). Przepisy te zostały przyjęte w czasie pandemii COVID-19, aby umożliwić organizatorom imprez turystycznych, na wypadek rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej, dokonanego ze względu na nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, wydanie bonu ważnego przez 18 miesięcy i mogącego uprawniać do zwrotu wpłat dokonanych przez podróżnych dopiero po tym okresie, o ile bon nie został wcześniej wykorzystany. Takie rozwiązanie stanowiło odstępstwo od wymogów dyrektywy w sprawie imprez turystycznych, przewidującej prawo pełnego zwrotu tych wpłat w okresie co najwyżej 14 dni od chwili rozwiązania umowy.

Zdaniem rządu francuskiego środek ten miał na celu zachowanie rentowności sektora turystycznego poprzez uniknięcie sytuacji, w której, przy znacznej liczbie żądań zwrotu wpłat z uwagi na pandemię COVID-19, wypłacalność organizatorów imprez turystycznych zostałaby naruszona w stopniu zagrażającym ich istnieniu.

W wydanym wyroku Trybunał orzekł, że państwa członkowskie nie mogą powoływać się na siłę wyższą w celu zwolnienia, nawet tymczasowego, organizatorów imprez turystycznych z obowiązku zwrotu wpłat przewidzianego w tej dyrektywie. Trybunał uściślił, że "zwrot: należy rozumieć jako zwrot w formie pieniężnej. Unijni prawodawcy nie przewidzieli możliwości zastąpienia obowiązku zapłaty świadczeniem w innej formie, na przykład w formie bonów.

Cel zamierzony w tej dyrektywie polega na realizacji wysokiego, możliwie ujednoliconego poziomu ochrony konsumentów. Faktycznie zwrot w formie pieniężnej może bardziej przyczyniać się do ochrony interesów podróżnych, co nie wyłącza oczywiście dobrowolnego zaakceptowania przez podróżnego zwrotu w formie bonu - można przeczytać w treści komunikatu prasowego Trybunału Sprawiedliwości UE.

Co się tyczy uzasadnienia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej, Trybunał jest zdania, że światowy kryzys zdrowotny taki jak pandemia COVID-19 należy uznać za wchodzący w zakres pojęcia "nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności", w odniesieniu do których w dyrektywie przewidziano pełny zwrot, ponieważ okoliczności te są zdarzeniem pozostającym w sposób oczywisty poza wszelką kontrolą, którego konsekwencji nie można było uniknąć, nawet gdyby przyjęto wszelkie racjonalne środki.

Trybunał odrzucił ponadto argument rządu francuskiego, zgodnie z którym pandemia COVID-19, wchodząc jednocześnie w zakres "nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności", stanowi przypadek siły wyższej, obejmujący sytuacje wykraczające poza to, co przewidziano w chwili przyjęcia dyrektywy, i umożliwiający przyjęcie przepisów krajowych stanowiących odstępstwo od obowiązku pełnego zwrotu. Trybunał wskazał w tym względzie, że pojęcie "nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności" stanowi, dla celów dyrektywy, wyczerpujące zastosowanie siły wyższej. W dyrektywie nie przewidziano zaś możliwości odstępstwa od obowiązku pełnego zwrotu z tytułu siły wyższej.

Trybunał stwierdził, że państwa członkowskie nie mogą również powoływać się na siłę wyższą w celu uzasadnienia przyjęcia przepisów krajowych niezgodnych z przepisami dyrektywy. Przesłanki siły wyższej nie są, w każdym razie, spełnione, ponieważ:

• Sporne uregulowania skutkują tymczasowym ogólnym zawieszeniem obowiązku zwrotu, bez uwzględnienia konkretnej i indywidualnej sytuacji finansowej zainteresowanych organizatorów imprez turystycznych.
  
• Konsekwencji finansowych podnoszonych przez rząd francuski można było uniknąć przez przyjęcie, na przykład, niektórych form pomocy państwa na rzecz zainteresowanych touroperatorów.
  
• przepisy krajowe (zwalniające touroperatorów z obowiązku zwrotu w okresie mogącym trwać nawet 21 miesięcy) nie są skonstruowane w ten
  sposób, by ograniczyć ich skutki do okresu niezbędnego do zaradzenia trudnościom spowodowanym zdarzeniem mogącym stanowić siłę wyższą.

Trybunał przypominał ponadto, że stwierdzenie nieważności przepisów należy do sądu krajowego, rozpatrującego skargę. Trybunał dodał, że możliwość dostosowania, w wyjątkowych okolicznościach (na przykład w związku z nadrzędnymi względami związanymi z ochroną środowiska lub dostarczaniem energii elektrycznej w państwie członkowskim), skutków orzeczenia stwierdzającego nieważność, nie ma zastosowania w tym wypadku: stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia nie może bowiem wywołać szkodliwych konsekwencji dla sektora imprez turystycznych - o zakresie takim, że utrzymanie w mocy skutków tego rozporządzenia byłoby konieczne w celu ochrony interesów finansowych podmiotów działających w tym sektorze.