Booking.com nie może żądać najniższych cen

TSUE orzekł, że platforma booking.com nie może stosować klauzul parytetowych i żądać, aby obiekty nie sprzedawały w lepszych cenach poza nią. To orzeczenie wzmacnia pozycję hotelarzy i konsumentów, który do tej pory tracili na praktykach booking.com.

Zapytanie o klauzule parytetowe wysłały do TSUE sądy niemieckie, a jednocześnie sam booking.com wiedziony nadzieją na korzystne orzeczenie zwrócił się do sądu w Amsterdamie o stwierdzenie ważności klauzul. Jednak sąd w Amsterdamie także odesłał zapytanie do TSUE.

W swoim orzeczeniu Trybunał podkreślił, że choć system taki jak booking.com jest korzystny dla konsumentów i hotelarzy, to jednak nie ma podstaw, aby narzucać takie klauzule. Wręcz przeciwnie, uznano, że klauzule mogą szkodzić konkurencji, powodując brak możliwości rozwoju alternatywnych platform oraz zniechęcenie klientów do korzystania z bezpośrednich rezerwacji.

Wyrok jest dostępny tutaj: eur-lex.europa.eu

Jednak nieco bardziej zrozumiałe jest streszczenie (tłumaczone z francuskiego via deeply, bo dostępne tylko w tym języku):
W odpowiedzi na wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Rechtbank Amsterdam (sąd rejonowy w Amsterdamie, Niderlandy, zwany dalej "sądem odsyłającym"), Trybunał Sprawiedliwości udzielił nowych wyjaśnień w przedmiocie stosowania zasady zakazu porozumień i uzgodnionych praktyk ustanowionej w art. 101 ust. 1 TFUE do klauzul parytetu cenowego stosowanych przez Booking.com, podobnie jak przez inne platformy rezerwacji hotelowych, w umowach zawieranych z podmiotami świadczącymi usługi zakwaterowania. W niniejszej sprawie Trybunał orzekł, że takich klauzul nie można zakwalifikować jako "ograniczeń dodatkowych", które jako takie nie podlegają stosowaniu tego przepisu, przed udzieleniem wskazówek dotyczących elementów definicji właściwego rynku produktowego do celów stosowania rozporządzenia wyłączającego nr 330/2010 ( 1 ).

Booking.com BV, spółka utworzona zgodnie z prawem niderlandzkim, łączy obiekty noclegowe i klientów za pośrednictwem swojej internetowej platformy rezerwacji hotelowych booking.com w zamian za zapłatę prowizji przez te obiekty za każdą rezerwację dokonaną za pośrednictwem tej platformy i nieodwołaną. Booking.com działa na rynku niemieckim od 2006 r. przy wsparciu swojej niemieckiej spółki zależnej Booking.com (Deutschland).

Do 2015 r. Booking.com zawierał w ogólnych warunkach umów z dostawcami usług noclegowych tzw. klauzulę "rozszerzonego parytetu", zgodnie z którą ci ostatni nie mogli oferować we własnych kanałach sprzedaży lub w innych kanałach obsługiwanych przez osoby trzecie, w tym na konkurencyjnych platformach, pokoi w cenie niższej niż oferowana na stronie booking.com.

W 2015 r. Booking.com zobowiązał się, w porozumieniu z francuskimi, włoskimi i szwedzkimi organami ochrony konkurencji, do usunięcia tej rozszerzonej klauzuli parytetu i zastąpienia jej tzw. klauzulą "ograniczonego parytetu", która ograniczała zakaz oferowania przez dostawców usług zakwaterowania pokoi po cenach korzystniejszych niż oferowane na stronie booking.com do ofert składanych za pośrednictwem ich własnych kanałów sprzedaży.

W decyzji z dnia 22 grudnia 2015 r., podjętej po konsultacji z Komisją Europejską, Bundeskartellamt (Federalny Urząd Ochrony Konkurencji, Niemcy) uznał jednak, że taka ograniczona klauzula parytetu jest również sprzeczna z zakazem karteli na mocy prawa UE i prawa niemieckiego, i w konsekwencji nakazał Booking.com zaprzestanie jej stosowania. Decyzją z dnia 18 maja 2021 r. Bundesgerichtshof (Federalny Trybunał Sprawiedliwości, Niemcy), rozpatrując odwołanie wniesione przez Federalny Urząd Ochrony Konkurencji, uchylił decyzję Oberlandesgericht Düsseldorf (Wyższego Sądu Krajowego w Düsseldorfie, Niemcy) z dnia 4 czerwca 2019 r., w której częściowo uwzględniono odwołanie wniesione przez Booking.com od decyzji tego organu. Orzekł on, nie zadając pytań Trybunałowi, że ograniczona klauzula parytetu znacznie ogranicza konkurencję na rynku internetowych platform rezerwacji hotelowych, jak również na rynku zakwaterowania hotelowego. Klauzula taka nie może być określona jako "ograniczenie dodatkowe", ponieważ nie ustalono, że w przypadku jej braku rentowność Booking.com byłaby zagrożona. Klauzula taka nie mogła również korzystać z wyłączenia na mocy rozporządzenia 330/2010 ani żadnego innego wyłączenia spod zakazu karteli na mocy prawa UE i prawa niemieckiego.

W tym kontekście Booking.com zwróciła się do sądu krajowego o stwierdzenie między innymi, że stosowane przez nią klauzule parytetu nie naruszają art. 101 TFUE. 63 niemieckie zakłady hotelarskie wystąpiły następnie do tego sądu z powództwem wzajemnym o stwierdzenie naruszenia przez Booking.com art. 101 TFUE oraz o zasądzenie od Booking.com odszkodowania za naruszenie art. 101 TFUE.

Sąd odsyłający zastanawia się, czy klauzule parytetu cenowego stosowane przez internetowe platformy rezerwacji hotelowych należy uznać za ograniczenia pomocnicze w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE. W przypadku odrzucenia takiej kwalifikacji sąd odsyłający uważa, że powstałoby wówczas pytanie, czy klauzule te mogą zostać wyłączone na podstawie rozporządzenia nr 330/2010. Prowadzi to do zwrócenia się do Trybunału z pytaniem, jak zdefiniować właściwy rynek produktowy w niniejszej sprawie dla celów stosowania tego rozporządzenia.

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności Trybunał wyjaśnił zakres zakazu porozumień i praktyk uzgodnionych ustanowionego w art. 101 ust. 1 TFUE. W tym względzie, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, jeżeli dana transakcja lub działanie nie wchodzi w zakres zakazu ustanowionego w art. 101 ust. 1 TFUE ze względu na swoją neutralność lub pozytywny wpływ na konkurencję, ograniczenie autonomii handlowej jednego lub większej liczby uczestników tej transakcji, które na pierwszy rzut oka może wydawać się antykonkurencyjne, również nie wchodzi w zakres tego zakazu, jeżeli ograniczenie to ma charakter pomocniczy w stosunku do tej transakcji.

Aby antykonkurencyjne ograniczenie mogło zostać zakwalifikowane jako "pomocnicze", konieczne jest ustalenie, po pierwsze, czy przeprowadzenie głównej transakcji byłoby niemożliwe w przypadku braku danego ograniczenia, przy czym należy zaznaczyć, że fakt, iż wspomniana transakcja jest po prostu trudniejsza do przeprowadzenia lub mniej opłacalna w przypadku braku danego ograniczenia, nie czyni ograniczenia "obiektywnie koniecznym" do przeprowadzenia głównej transakcji. Po drugie, dane ograniczenie musi być proporcjonalne do celów leżących u podstaw głównej transakcji.

W tym kontekście należy wyjaśnić, że należy dokonać rozróżnienia między pojęciem "ograniczeń dodatkowych" analizowanym w kontekście art. 101 ust. 1 TFUE a wyłączeniem opartym na art. 101 ust. 3 TFUE. W przeciwieństwie do tego ostatniego, obiektywna konieczność ograniczenia w odniesieniu do głównej transakcji nie polega na rozważeniu pro- i antykonkurencyjnych skutków porozumienia, ale raczej na ustaleniu, czy w konkretnym kontekście tej transakcji dane ograniczenie jest niezbędne do realizacji tej transakcji. Mimo że co do zasady wyłącznie do sądu krajowego należy ustalenie, przy uwzględnieniu wszystkich przedstawionych mu okoliczności faktycznych, czy spełnione zostały przesłanki stwierdzenia istnienia ograniczenia dodatkowego, Trybunał jest jednak uprawniony do udzielenia sądowi krajowemu wskazówek co do oceny tych przesłanek.

W niniejszej sprawie Trybunał zauważył, że o ile świadczenie usług rezerwacji hoteli online miało neutralny, a nawet pozytywny wpływ na konkurencję, o tyle z drugiej strony nie zostało wykazane, że klauzule parytetu, zarówno rozszerzone, jak i ograniczone, są obiektywnie konieczne do realizacji tej głównej transakcji i proporcjonalne w stosunku do jej celu. Podczas gdy rozszerzone klauzule parytetu mają wyraźnie odczuwalne skutki ograniczające, ograniczone klauzule parytetu, choć mniej restrykcyjne, nie mogą być uznane za obiektywnie konieczne do zapewnienia rentowności platformy rezerwacji hotelowych.

Okoliczność, przy założeniu, że jest prawdą, iż klauzule te mają na celu zwalczanie ewentualnego pasożytnictwa i są niezbędne do zagwarantowania przyrostu wydajności lub zapewnienia sukcesu handlowego tych usług, nie pozwala na zakwalifikowanie tych klauzul jako "ograniczeń dodatkowych".

W tym kontekście Trybunał przypomniał, że ocena, czy ograniczenie jest obiektywnie konieczne, może w szczególności opierać się na analizie kontrfaktycznej umożliwiającej zbadanie, w jaki sposób usługi funkcjonowałyby w braku klauzuli parytetu. W tym względzie zauważa, że działalność Booking.com nie została zagrożona w państwach członkowskich, w których klauzule te zostały zakazane.

W świetle powyższych rozważań Trybunał powinien w drugiej kolejności wyjaśnić warunki wyłączenia niektórych porozumień na podstawie art. 101 ust. 3 TFUE, o którym mowa w rozporządzeniu nr 330/2010. Sąd odsyłający przyjął, że klauzule parytetu cenowego stanowiły część "porozumienia wertykalnego" zawartego między Booking.com a różnymi dostawcami usług zakwaterowania. Takie porozumienia kwalifikują się do wyłączenia, jeżeli spełniają określone warunki, z których jednym jest to, że udział w rynku posiadany przez danego operatora nie może przekraczać 30%.

W tym względzie Trybunał przypomniał, że w celu zdefiniowania właściwego rynku produktowego konieczne jest ustalenie, czy produkty lub usługi stanowiące część tego samego rynku są wzajemnie wymienne lub zastępowalne przez konsumentów.

W niniejszej sprawie konieczne jest zbadanie, czy inne rodzaje usług pośrednictwa i inne kanały sprzedaży są substytucyjne w stosunku do usług świadczonych przez Booking.com, zarówno z punktu widzenia podmiotów świadczących usługi zakwaterowania, jak i z punktu widzenia klientów końcowych, nawet jeśli kanały te mają inne cechy i nie oferują tych samych funkcji wyszukiwania i porównywania ofert. Trybunał podkreślił, że określenie rynku właściwego zależy od dogłębnej analizy stanu faktycznego, którą może przeprowadzić jedynie sąd odsyłający, a tym bardziej w sytuacji, gdy - jak w niniejszej sprawie - Trybunałowi przekazano niewiele informacji.

W tym celu na sądzie tym spoczywa obowiązek uwzględnienia całości przedstawionego mu materiału. W tym kontekście szczególnie istotne są oceny Federalnego Urzędu Ochrony Konkurencji i organów odwoławczych w Niemczech dotyczące definicji właściwego rynku produktowego.

Do Sądu należy jednak ustalenie, czy taka definicja rynku, uwzględniająca szczególne cechy "usług umownych" oferowanych przez platformy rezerwacji hotelowych z punktu widzenia zarówno podmiotów świadczących usługi zakwaterowania, jak i klientów końcowych, zawiera błędy analityczne lub opiera się na błędnych ustaleniach.